Czytelnicy wiedzą zapewne żem łasy na wszelkie tolkienowskie nowości wydawnicze po polsku i nie tylko, a i do krytyki skory. Takoż i tym razem o nowości będzie, a konkretnie o wydanym nakładem Gdańskiego Klubu Fantastyki (pierwsze słyszę) fanzinu "Czerwony Karzeł - wydanie monograficzne", nr 11. Tomik, jak nietrudno zgadnąć, poświęcony jest Profesorowi. Zajmuje go w całości praca Beaty Iwickiej o przydługim tytule "Kultura Śródziemia w końcu Trzeciej i na początku Czwartej Ery", obroniona dwa lata temu jako magisterska przez autorkę.

Brakuje nam dobrych książek (prac, monografii) o Tolkienie po polsku, tuszę więc iż Czytelnik z tym większą radością sięgnie po fanzin GKF. Czy się nie rozczaruje? Nie jestem pewien. Praca (jakoś nie mogę z siebie wydobyć słowa "książka") ma dwa oblicza. Z jednej strony (części I-IV) autorka pozostaje na gruncie rozważań ogólnych i radzi sobie wcale dobrze, z drugiej (cz. V-IX) zagłębia się w las szczegółów - a tam, jak wiadomo, drzew coraz więcej.

Z przykrością stwierdzę że książka nie jest wolna od błędów. Lecz cóż - powie Czytelnik - któż (oprócz niżej podpisanego i webmastera naszej strony ;-)) jest od nich wolny? Otóż błędy p. Iwickiej nie dyskwalifikują pracy w całości, niemniej Czytelnik zechce wziąć pod uwagę iż przy czytaniu należy być nieufnym, bowiem od pułapek merytorycznych, złych tłumaczeń i fałszywych wniosków aż się roi.

I tak na przykład na stronie 64 mamy zaraz u góry wersalikami "Elfowie" i dopiero potem (w nawiasie) "elfy". Nie wiem skąd taka odmiana słowa "elf" - na pewno nie od Skibniewskiej, więc jest to jedynie farmazon autorki, która skądinąd coś na temat odmian powinna wiedzieć (patrz stopka).

Dalej następny byk ściśle językoznawczy: u dołu tej samej strony mamy wymienione Wysokie Rody Eldarów: dosłownie Ingwe, Finwe etc. Również dalej nazw tych nie odmienia się, nijak mając w poważaniu fakt że są to imiona protoplastów rodów, a więc powinny odmieniać się jak najbardziej.

Autorka nie czytała widać "Listów", nie mówiąc już o nowszych tomach HoME, bowiem, za przeproszeniem, wciska Czytelnikowi kit w postaci twierdzeń że Eldarowie mieli ciała duchowe (s. 65), _wszyscy_ potomkowie Finwego byli blondynami (tamże - a Maedhros to co? Rudy był - por. HoME IV s.212); dalej iż Arda jest jakąś fantastyczną planetą (s. 84), że Bilbo, Frodo i Sam zyskali nieśmiertelność w Valinorze... (s. 70). Ręce opadają; część tych problemów ma rozwiązanie choćby w naszym FAQ.

To wszystko jednak nic, bowiem są pomyłki jeszcze gorsze, tym bardziej że dotyczą spraw w których i Czytelnik i - obawiam się - sama autorka jest poniekąd ignorantem, mianowicie języków i alfabetów Śródziemia.
Na stronie 79 mamy bardzo ładnie wykaligrafowane napisy tengwarami. Jeden z nich, oznaczony przez "A) wersja eldarińska" (sic, nie było czegoś takiego) ma podobno oznaczać słowo "elen" (wygląda to tak ), a to oznacza "élemn", a nie "elen" (a poza tym podwajanie tehty na oznaczanie długiej spółgłoski jest rzadkie). Prawidłowa pisownia wygląda tak , albo tak (jeżeli już używamy sposobu quenejskiego).

Nie chcę powiedzieć że praca jest zła. Wręcz przeciwnie - momentami jest nawet niezła, zwłaszcza jeżeli chodzi o bibliografię polskich tekstów o JRRT (wkrótce na PPSD :-)). Jednak za opracowanie części szczegółowej powinien się był jednak zabrać fachowiec, i to nie taki który zna dzieła Tolkiena na pamięć. A tak nieśmiała próba stworzenia stricte polskiego kompendium tolkienowskiego ugrzęzła w błocie pomyłek i nieścisłości.

GSN

Notka o autorce (z tylnej strony okładki): Beata Iwicka, ur. 31 V 1970, studentka filologii polskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Na początku 1995 obroniła pracę magisterską, której promotorem była prof. dr hab. Anna Maruszewska - pt. "Kultura Śródziemia w końcu Trzeciej i na początku Czwartej Ery (J.R.R. Tolkien: Silmarillion, Hobbit czyli tam i z powrotem, Władca Pierścieni)" (...) Obecnie Beata jest słuchaczką Filologicznego Studium Doktoranckiego UG.